Φόρος τιμής στο έλασσον (διαδρομές με αφορμή μια επιγραφή και ένα μνημόσυνο)

Πρέπει να ψάξω βαθιά στη βιβλιοθήκη μου για να επιβεβαιώσω σε πιο από τα δυο – «στους γελοίους έρωτες» ή στο «βιβλίο του γέλιου και της λήθης» του Μίλαν Κούντερα αναφέρεται η περίπτωση του Τσέχου γιατρού – γυναικολόγου  μιας επαρχιακής πόλης που εφάρμοζε τέτοια μέτρα γονιμότητας στις ασθενείς του που δημιουργήθηκε συν τω χρόνω μια ολόκληρη γενιά παιδιών με την ίδια γαμψή μύτη – σήμα κατατεθέν της αποτελεσματικότητας των μεθόδων του γιατρού.

Μια παρόμοια ιστορία άκουσα να διηγείται ο γνωστός βιολόγος Rupert Sheldrake που οι ιδέες του για τα μορφικά πεδία και τη μνήμη του χώρου είχαν γοητεύσει τον Sebald  (και εμένα εννοείται). Έλεγε λοιπόν ο Sheldrake μια ιστορία  για τις ρηξικέλευθες ιδέες του Sir Julian Huxley για την ευγονική που έκαναν – υποτίθεται – εκατοντάδες νέους να στέλνουν επιστολές στο γιο του και να ισχυρίζονται συγγένεια πρώτου βαθμού μαζί του…

Τηρουμένων των αναλογιών,  είχα κι εγώ -  είχαμε δηλαδή με άλλους πολλούς  υπάρξει πνευματικά παιδιά ενός και μόνου ανθρώπου και μοιραζόμασταν γενιές επί γενεών τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα στην αρχή της εφηβείας μας.

Τη δεκαετία του εξήντα στη Ρόδο, ήταν διευθυντής στο Πρότυπο Σχολείο που στεγαζόταν κάτω από την Παιδαγωγική Ακαδημία ο εξαιρετικός λόγιος και καλλιγράφος Φώτης Κυπριώτης, ο δάσκαλός μας, ιταλομαθής, που είχε ιδιοχείρως φιλοτεχνήσει και κορνιζώσει καλλιγραφημένα αποφθέγματα σοφών, του Πεσταλότζι, του Μοντεσκιέ (δεν θυμάμαι δυστυχώς άλλα ονόματα) με μια ιδιαίτερη γραμματοσειρά, που είχε φροντίσει να τη διδαχτούμε και στα γραπτά μας να την αναπαράγουμε.

Έτσι λοιπόν για ένα δυο χρόνια –  όταν ξέφευγες από την επίδρασή του έφευγε και η συνήθεια – επιμελώς κι εγώ και άλλοι, γράφαμε με αυτόν τον θαυμαστό τρόπο, με μελάνι φυσικά ποτέ δεν θα διαπράτταμε την ιεροσυλία του στυλό διαρκείας – συνδέοντας το ένα γράμμα με το άλλο, περίτεχνα, στρογγυλά, ομοιόμορφα, σαν τα παιδιά με τη γαμψή μύτη του Τσέχου γιατρού.

Θυμάμαι με νοσταλγία αυτήν την εποχή και ίσως έχω δείγματα αυτών των επιτεύξεων. Ωστόσο, πριν μερικές μέρες,  στα Χανιά, επισκεπτόμενη το σπίτι του Ελευθέριου Βενιζέλου, είδα έκπληκτη μια προσωπογραφία του, ένα πίνακα του Καλυμνίου ζωγράφου Μιχαήλ Αλαχούζου, όπου  αναπαρίσταται νέος. Η προσωπογραφία  συνοδευόμενη από ένα επίγραμμα που συνέθεσαν προς τιμήν του οι Καλύμνιοι,  μέλη του Αναγνωστηρίου  «Αι Μούσαι». Ημερομηνία Απρίλιος 1916.

Μπορώ να φανταστώ τι συνεπήρε τα μέλη του Αναγνωστηρίου στην προσφάτως Ιταλοκρατούμενη  Δωδεκάνησο – η Ιταλία είχε προσαρτήσει τα Δωδεκάνησα μόλις το 1911 – να γοητεύονται και να συνεπαίρνονται από τον νεαρό έλληνα πολιτικό. Ο Αλαχούζος ήταν ιδρυτικό μέλος του Αναγνωστηρίου το οποίο είχε συγκεντρώσει τον ανθό της διανόησης της Καλύμνου.

Αυτό που με συγκινεί όμως είναι το έλασσον, είναι η γραμματοσειρά του δασκάλου μου, στο  κάτω μέρος του πίνακα,  που από ότι φαίνεται ήταν συνήθεια όχι μόνο στη Ρόδο, αλλά και στους λογίους κύκλους της Καλύμνου ήδη από το 1916 και δεν ξέρω και παλαιότερα. Δεν ξέρω την καταγωγή της, δεν ξέρω αν ήταν συνήθεια που ήρθε με τους Ιταλούς που εκείνη την εποχή εθεωρούντο ελευθερωτές, μια και είχαν αποσπάσει τα νησιά από την Οθωμανική αυτοκρατορία, ποιου δασκάλου μαθητές είχαν υπάρξει τα μέλη του Αναγνωστηρίου και ο δάσκαλός μου αργότερα;

Με ποιο παράξενο τρόπο,  ποιο σύστημα εκπαίδευσης έφτασε πια στα σχολειά στα μέσα της δεκαετίας του 60 και την επέβαλε ο δάσκαλός μας, απαραίτητο στοιχείο ευπρέπειας και άσκησης στον τρόπο της γραφής, αλλά και διακριτικό σημάδι ότι υπήρξαμε μαθητές του, χρόνια μετά και τον θυμόμαστε με πολλή γλύκα…

Υστερόγραφο

Εψαξα στο διαδίκτυο για αναφορές στο δάσκαλό μου Φώτιο Κυπριώτη. Εμβληματική μορφή, διευθυντής του σχολείου, τον θυμάμαι με τα γυαλάκια του, αυστηρός στις ποινές, ευρηματικός στη διδασκαλία, πολύ αυστηρός αλλά αγαπητός. Θυμάμαι ότι είχε δύο κόρες και κάποτε ήρθαν να παρακολουθήσουν το μάθημα οι κόρες με τους αρραβωνιαστικούς τους.
Επιβεβαίωσα ότι είναι αυτός, από την αφιέρωση στη μνήμη του  που έκαναν οι κόρες του Δέσποινα και Ελένη στη μνήμη του στην εφημερίδα Ριζοσπάστης. Έχει πεθάνει από το 2002. Τον αναγνώρισα και από τη φωτογραφία.

Μέλος του ΚΚΕ και αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης.

Ο δάσκαλός μου είχε και μια άλλη ζωή που δεν την ήξερα(*).






(*) Ακούω τη φωνή του στο κείμενο του, πρόσκληση για την παρουσίαση του βιβλίου του και αφιέρωση σε μαθητή του,  που αναδημοσιεύεται εδώ:

http://rokar-rokar.blogspot.gr/2014/11/blog-post_54.html